Alaska聽
Zorza polarna
Noc. Okolice Fairbanks na Alasce. Gdzie艣 bardzo wysoko nad g艂ow膮 w bezkresnej przestrzeni niebo usiane jest drobinkami gwiazd. Bezchmurnie. Zimno, oko艂o minus 10 stopni C. Wok贸艂 kilkana艣cie os贸b. Mo偶e w艂a艣nie tej nocy niebo rozpali si臋 p艂omieniami bajkowych 艣wiate艂? Przez kilka ostatnich dni nie by艂o w tym miejscu zorzy. Na dalekim horyzoncie, zza czarnych jak sadza wzg贸rz pojawiaj膮 si臋 ma艂e, czerwone ogniki, kt贸re po kilkunastu minutach zaczynaj膮 tworzy膰 艂un臋. Potem zmieniaj膮 si臋 w ogromne oblane krwi膮 w臋偶e, kt贸re jak kameleon zmieniaj膮 kolory, by w ko艅cu przyj膮膰 b艂臋kitnozielony kamufla偶. Na g贸rze niebo, na dole garstka ludzi, a w 艣rodku nieziemski spektakl zorzy polarnej.
Table of Contents
Trzeba mie膰 szcz臋艣cie. Zorza czasem si臋 pojawia, a cz臋艣ciej nie. Nikt nie jest w stanie tego przewidzie膰. Powsta艂y plac贸wki, kt贸rych pracownicy pr贸buj膮 prognozowa膰 aureole, ale jest to przys艂owiowe wr贸偶enie z fus贸w. Zorzolodzy, jak mo偶na by ich nazwa膰, s膮 w metodach prognozowania daleko za meteorologami, kt贸rzy, jak wiadomo, cz臋sto si臋 myl膮.
Zorza to legenda, to wierzenia
Aurora borealis, bo tak brzmi 艂aci艅ska nazwa tego zjawiska, mo偶na ogl膮da膰 na p贸艂nocnej p贸艂kuli w pasie podbiegunowym od pa藕dziernika do ko艅ca kwietnia. Za jedno z najlepszych miejsc do obserwacji uchodz膮 okolice Fairbanks na Alasce. W marcu miasto prze偶ywa najazd ludzi z kraj贸w Dalekiego Wschodu, a szczeg贸lnie z Japonii. Dla nich aureola jest szczeg贸lnie wa偶na.聽
Wzg贸rze Murphy Dome znajduje oko艂o 32 kilometr贸w na p贸艂nocny zach贸d od Fairbanks.聽Na pocz膮tku lat pi臋膰dziesi膮tych wybudowano tu baz臋 ameryka艅skiej obrony powietrznej. Jej zadaniem by艂o wczesne wykrycie ataku Zwi膮zku Radzieckiego.聽Pracowa艂o w niej 250 偶o艂nierzy i pracownik贸w cywilnych! Na pocz膮tku lat osiemdziesi膮tych ubieg艂ego wieku gor膮czka wojenna ostyg艂a i baz臋 zlikwidowano. Od tego czasu jest jednym z miejsc, gdzie przyje偶d偶aj膮 ludzie spragnieni ujrzenia aureoli.
聽聽聽 W Murphy Dome najwi臋cej spotyka si臋 ludzi o sko艣nych oczach. Reaguj膮 oni szczeg贸lnie entuzjastycznie na kolejne akty spektaklu.聽Ka偶da nowa seria orgii 艣wiate艂 wywo艂uje ich entuzjazm. Pono膰 Japo艅czycy wierz膮, 偶e sp艂odzenie dziecka pod zorz膮 polarn膮 zwi臋ksza szanse na narodziny utalentowanego, szcz臋艣liwego i pi臋knego bobasa. Ta opinia mo偶e powsta艂a聽na pocz膮tku lat dziewi臋膰dziesi膮tych po emisji serialu Przystanek Alaska. W jednym z odcink贸w w momencie, gdy pojawia si臋 zorza polarna, grupa japo艅skich turyst贸w biegnie do swoich pokoi z nadziej膮 na cudowne dzieci spod 艣wiate艂 p贸艂nocy.
Nikola Tesla uwa偶a艂, 偶e zorza polarna by艂a cz臋艣ci膮 serii zak艂贸ce艅 elektrycznych, kt贸re nie by艂y spowodowane przez s艂o艅ce, pr膮dy ziemskie ani inne znane przyczyny. Uwa偶a艂, 偶e zak艂贸cenia by艂y celowe i mog艂y by膰 sygna艂em z innej planety. Nikola Tesla zaproponowa艂 radykalny pomys艂 stworzenia zorzy polarnej przez cz艂owieka poprzez ogrzanie g贸rnych warstw atmosfery w celu o艣wietlenia nocnego nieba.
Niecodzienne zjawisko - energia s艂o艅ca?
Pomimo powszechnych bada艅 i obserwacji聽Aurora Borealis聽jest wci膮偶 dla wielu zjawiskiem wyj膮tkowym.聽Kiedy艣 pojawienie si臋 zorzy kojarzono z wielkim nieszcz臋艣ciem lub obecno艣ci膮 duch贸w ludzi i zwierz膮t. Dzi艣 raczej podziwiamy ich pi臋kno, nie doszukuj膮c si臋 g艂臋bszego znaczenia. Naukowcy t艂umacz膮 zjawisko i pozbawiaj膮 je magii. Mimo niewiarygodnych post臋p贸w nauki zorze wci膮偶 kryj膮 jednak przed nami tajemnice.
聽聽聽 Kolory aureoli nad Murphy Dome uk艂adaj膮 si臋 w szerokie pasma. Nabieraj膮 jasno艣ci i trac膮 j膮. Czasem s膮 bardziej intensywne, potem bledn膮, aby chwil臋 p贸藕niej zn贸w rozb艂ysn膮膰.
聽聽聽 Zorza polarna powstaje w wyniku dw贸ch fenomen贸w. Wiatr s艂oneczny, tj. cz膮stki proton贸w i elektron贸w, kt贸re docieraj膮 do ziemi i jej pola magnetycznego, w zderzeniu z atmosfer膮 wywo艂uje powstanie efekt贸w 艣wietlnych, potocznie nazywanych w艂a艣nie zorz膮. W zale偶no艣ci od tego, z jakimi warstwami atmosfery wiatr s艂oneczny wejdzie w kolizj臋, zorza przybiera inny kolor. Specjali艣ci twierdz膮, 偶e zielony oraz r贸偶owy to skutek zderzenia cz膮stek emitowanych przez s艂o艅ce聽z tlenem. Ciemnoczerwony, niebieski, bordo i purpura to efekt kolizji聽z azotem, a zderzenie z obydwoma pierwiastkami daje kolor 偶贸艂ty.
聽聽聽 W wi臋kszo艣ci przypadk贸w widzimy zorz臋 polarn膮 w kolorze jasnozielonym. To jest z艂udzenie! Oko cz艂owieka s艂abo rozr贸偶nia kolory. Czasem dopiero na zdj臋ciach zorzy wida膰 pe艂n膮 ich gam臋!
聽聽聽 Istnieje wiele ciekawych legend i wierze艅 zwi膮zanych z zorzami. W mitologii by艂a ona wcieleniem bogini 艣witu (Eos u Grek贸w, Aurora u Rzymian). Zjawiskiem interesowa艂 si臋 Arystoteles, kt贸ry uwa偶a艂, 偶e聽powstaje ona, bo聽powietrze staje si臋聽p艂ynnym ogniem.
Legendy
W tradycji skandynawskiej zorze mia艂y symbolizowa膰 kobiety ta艅cz膮ce wok贸艂 ogniska, dusze zmar艂ych niezam臋偶nych kobiet, zjaw dobrych i z艂ych. Wed艂ug Szwed贸w pojawienie si臋 zorzy zapowiada艂o urodzaj. Norwegowie聽przestrzegali, 偶e dowcipkowanie czy 艣piew podczas zorzy mo偶e by膰 niebezpieczne. Zabraniano pokazywania zorzy palcem, bo to przynosi艂o nieszcz臋艣cie.聽Z kolei Finowie twierdzili, 偶e zorza to nic innego, jak wielki w艣ciek艂y lis, kt贸ry biega mi臋dzy g贸rami z p艂on膮cym ogonem. Dzieciom do tej pory m贸wi si臋 tam, 偶eby siedzia艂y cicho, kiedy na niebie 艣wieci aureola.聽Skandynawowie zastanawiali si臋, czy 艣wiat艂a nie by艂y przypadkiem odbiciem od morza czy te偶 od l艣ni膮cych 艂usek ogromnych 艂awic 艣ledzi. Eskimosi i i dawni mieszka艅cy Ameryki P贸艂nocnej byli przekonani, ze aureole to dusze zmar艂ych, kt贸re zosta艂y przyobleczone w 艣wiat艂o艣膰. Czasem wyobra偶ano sobie, na przyk艂ad w Grenlandii, 偶e s膮 to dusze zmar艂ych lub zabitych dzieci. Rosjanie mieli bardziej przyziemn膮 interpretacj臋 zjawiska zorzy. Twierdzili, 偶e to smoki uwodz膮ce kobiety pod nieobecno艣膰 m臋偶贸w. Na przestrzeni dziej贸w i w ka偶dym zak膮tku 艣wiata, gdzie obserwowano aureole, powsta艂y setki legend, mit贸w i wierze艅. Opiera艂y si臋 na emocjach, doli i niedoli ludzi, by艂y pr贸b膮 odpowiedzi na pytanie, kim jeste艣my i gdzie 偶yjemy.
Orgia pi臋kna
艢wiat艂o zorzy polarnej si臋ga do wysoko艣ci 965 kilometr贸w nad ziemi膮 i ci膮gnie si臋 przez tysi膮ce kilometr贸w. To magnetosferyczny generator pr膮du daj膮cy trzy miliony megawat贸w lub wi臋cej, czyli oko艂o cztery razy wi臋cej energii elektrycznej ni偶 zu偶ywaj膮 Stany Zjednoczone podczas gor膮cego lata.
聽聽聽 Jednym z najwa偶niejszych aspekt贸w z贸rz jest to, 偶e regiony polarne le偶膮 w miejscach najwi臋kszej koncentracji linii pola magnetycznego. Mo偶e to w艂a艣nie dzia艂a na organizm ludzki?
聽聽聽 Aureole generuj膮 masow膮 turystyk臋. W sezonie wycieczkowym, trwaj膮cym od po艂owy listopada do po艂owy kwietnia, na Alask臋 przyje偶d偶aj膮 dziesi膮tki tysi臋cy turyst贸w, g艂贸wnie z Azji. Najliczniejsz膮 ich grup臋 stanowi膮, jak wspomnia艂em, Japo艅czycy.
聽聽聽 Zorza polarna tworzy wi臋藕 mi臋dzy nauk膮 i sztuk膮. Naukowcy pr贸buj膮 zg艂臋bi膰 jej istot臋, a arty艣ci czerpi膮 inspiracj臋 do tw贸rczo艣ci w r贸偶nych dziedzinach sztuki. A co na to szarzy zjadacze chleba? Na pewno jest to dla nich niezwyk艂e do艣wiadczenie! Orgia pi臋kna o wymiarach kosmicznych! Wystarczy spojrze膰 w g贸r臋. Tam聽niebiosa zaczynaj膮 ta艅czy膰, przybieraj膮 niesamowite kszta艂ty, tryskaj膮 gam膮 barw, kt贸re na tle czarnego nieba tworz膮 spektakl, kt贸ry nigdy nie jest taki sam i nigdy si臋 nie powt贸rzy. Mo偶e te偶 wszystko ma, jak twierdz膮 mieszka艅cy Japonii, korzystny wp艂yw na organizm i szcz臋艣cie cz艂owieka? Kto wie!
Andrzej S. Rogalski
GALERIA ZDJ臉膯
